Rwa kulszowa, jak sobie pomóc?

Rwa kulszowa — pojęcie, które większość z nas gdzieś słyszała lub doświadczyła na sobie. Czy wiesz czym tak naprawdę jest rwa kulszowa, czy rzeczywiście należy się jej bać i jakie postępowanie należy zastosować w przypadku ataku rwy? Zapraszamy do lektury!

Co to jest rwa kulszowa?

Rwa kulszowa to pojęcie bardzo szerokie i w dzisiejszych czasach – wręcz nieco archaiczne. Ogólnie rzecz ujmując, pod tym sformułowaniem rozumie się jednostronne dolegliwości bólowe okolic odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (dolna część kręgosłupa) przebiegające z odczuciem promieniowania wzdłuż kończyny dolnej na różnych jej wysokościach – do pośladka, tylnej strony uda, łydki, a czasem nawet do stopy.

Jakie są objawy rwy kulszowej?

Poza wspomnianym wyżej bólem oraz odczuciem promieniowania pacjent może odczuwać zaburzenia czucia i/lub siły mięśniowej. Te pierwsze najczęściej objawiają się jako drętwienie wzdłuż nogi (o różnym stopniu nasilenia) lub po prostu jako utrata czucia. Pacjent nie czuje noszonej odzieży, bez kontroli wzroku nie jest w stanie zidentyfikować dotyku w niedoczulonym obszarze. Zaburzenia siły mięśniowej manifestują się przede wszystkim w odczuciu, że noga zajęta rwą jest „słabsza”, pacjenci zgłaszają brak „poczucia pewności” podczas podpierania na kończynie. Zdarzają się ubytki funkcji – najczęstszym jest brak możliwości stanięcia na palcach stopy po stronie zajętej. Do opisywanych objawów, choć zdecydowanie rzadziej, mogą dołączyć zaburzenia funkcji zwieraczy – nietrzymanie moczu i/lub stolca, zaburzenia funkcji narządów płciowych.

Jakie są przyczyny rwy kulszowej?

Na to pytanie niestety nie ma jednej odpowiedzi, a ostateczna przyczyna powinna być zawsze określona przez wykwalifikowanego w tym celu specjalistę, po wykonaniu zestawu niezbędnych badań diagnostycznych. Wśród najczęstszych przyczyn bólu o charakterze rwy wyróżnia się:

•  konflikt krążkowo-korzeniowy – jest to sytuacja, w której materiał pochodzący z uszkodzonego krążka międzykręgowego zaczyna drażnić położone okolicznie struktury nerwowe. To właśnie ten element drażniący jest odpowiedzialny za szereg pojawiających się objawów
• przyczyny mięśniowe i/lub mięśniowo-powięziowe – w tym przypadku nie mamy do czynienia z bezpośrednim uciskiem fragmentu krążka międzykręgowego na struktury nerwowe. Mamy natomiast styczność z przewlekłym i utrwalonym wygórowanym napięciem mięśniowym w obszarze odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa i kończyny dolnej. Takie napięcie również może przyczyniać się do drażnienia nerwu w mechanizmie ucisku i tym samym prowadzić do powstania dolegliwości bólowych.

Istnieje też wiele dodatkowych przyczyn powstawania rwy kulszowej: zaburzenia stricto powięziowe, zaburzenia wisceralne, a czasem globalne wzorce patologicznych napięć zlokalizowanych w różnych częściach ciała. Ostateczna diagnoza zawsze leży po stronie odpowiedniego specjalisty.

Jak sobie radzić z atakiem rwy kulszowej?

Przede wszystkim nie należy bagatelizować pierwszych objawów, tylko od razu wybrać się do wykwalifikowanego specjalisty. Najgorsza możliwa strategia to czekanie w nadziei, że „samo przejdzie”. W przypadku nagłego ataku należy poszukać najlepszej możliwej pozycji przeciwbólowej i unikać ruchów prowokujących/nasilających ból. Najczęściej stosowaną pozycją jest leżenie na plecach z nogami ugiętymi, lub wręcz uniesionymi w górę i opartymi np. o pufę tak, by znajdowały się wyżej niż reszta ciała (dalej z ugiętymi kolanami). Dokładne postępowanie powinien przedstawić specjalista, w zależności od ostatecznej diagnozy.

Jak zapobiegać nawrotom rwy kulszowej?

W tym przypadku kluczowa jest odpowiednio dobrana aktywność fizyczna. Specjalista na podstawie postawionej diagnozy dobiera odpowiedni zestaw ćwiczeń tak, by zapobiegać nawrotom rwy kulszowej. Stanowczo nie zaleca się losowego korzystania z zestawów treningowych proponowanych w różnorodnych źródłach niemedycznych tj. blogi popularnonaukowe czy filmy instruktażowe zamieszczane w serwisach internetowych.

Ćwiczenia i zabiegi fizjoterapeutyczne

Istnieje bardzo wiele możliwości radzenia sobie z rwą kulszową. Fizjoterapeuta z reguły posługuje się tzw. terapią bierną oraz terapią aktywną. 

Terapia bierna jest stosowana przede wszystkim we wczesnych fazach od wystąpienia objawów i jej zadaniem jest jak najszybsze zniesienie największych dolegliwości bólowych i tym samym przywrócenie pacjentowi możliwości sprawnego funkcjonowania. Przekrój metod stosowanych w ramach terapii biernej jest ogromny i  ostatecznie zależy od doświadczenia oraz oceny specjalisty. Do najpopularniejszy metod biernych zaliczamy:

•  pinoterapię (więcej o pinoterapii przeczytasz tutaj)
•  igłoterapią (ang. dry needling)
•  techniki tkanek miękkich, np. masaż tkanek głębokich, rozluźnianie mięśniowo powięziowe
• zabiegi z zakresu fizykoterapii, np. elektroterapia 
• terapia manualna stawów kręgosłupa i stawów obwodowych
• terapia w obrębie narządów wewnętrznych i mięśni obszaru jamy brzusznej 
•  kinesiotaping.

Terapia aktywna polega na włączeniu ruchu w proces leczenia pacjenta. Pod tym pojęciem rozumiemy specyficzny dobór ćwiczeń  i charakteru treningu tak, by w pierwszej kolejności zredukować objawy pacjenta, a w drugiej kolejności wzmocnić i przygotować narząd ruchu tak, by zminimalizować ryzyko pojawienia się nawrotu dolegliwości. W większości przypadków specjalista łączy terapię bierną wraz z aktywną, w odpowiedniej kolejności i właściwej proporcji adekwatnej do danego przypadku.

Rwa kulszowa w ciąży

Dolegliwości bólowe o typie rwy kulszowej mogą występować z większym nasileniem i większą częstotliwością w okresie ciąży. Poza tym ich przebieg nie różni się od podanych wyżej opisów. Ciąża wiąże się z pewnymi modyfikacjami postępowania terapeutycznego w zależności od samopoczucia pacjentki, stanu płodu oraz tygodnia przebiegu ciąży. Poszukując profesjonalnej opieki należy szukać przede wszystkim fizjoterapeutów uroginekologicznych lub fizjoterapeutów pracujących z kobietami w ciąży i połogu. Standardowe postępowania mogą u kobiet w ciąży okazać się zbyt agresywne i przyczynić się do zaostrzenia stanu pacjentki. Należy również pamiętać, by skonsultować z lekarzem prowadzącym każdą chęć zażycia leków, gdyż nie każda grupa środków przeciwbólowych i/lub przeciwzapalnych jest wskazana w stanie ciąży.

Leżeć czy chodzić?

Jest to często zadawane przez pacjentów pytanie i nie sposób na nie odpowiedzieć bez dokładnej diagnostyki. Istnieje wiele rodzajów bólu o charakterze rwy kulszowej. W niektórych przypadkach ruch jest przeciwwskazany, a w niektórych dokładnie odwrotnie. Do czasu konsultacji ze specjalistą zdecydowanie bezpieczniejszym rozwiązaniem jest odnalezienie statycznej pozycji leżącej lub siedzącej, w której ból jest najmniejszy lub całkowicie się wycisza. 

Istnieją takie rodzaje bólu o charakterze rwy, podczas których pacjenci odczuwają silny imperatyw, by się poruszać. Jest to dozwolone pod warunkiem, że jest to ruch bardzo spokojny i nie nasila on w żadnym stopniu dolegliwości pacjenta.

Niezależnie od wszystkiego przypominamy, że ostatecznej odpowiedzi na tak zadane pytanie może udzielić tylko wykwalifikowany specjalista po wykonaniu uprzedniej niezbędnej diagnostyki.

Powikłania po rwie kulszowej

Zdecydowanie najczęściej objawy rwy kulszowej udaje się całkowicie wyeliminować w procesie terapii. Istnieją sytuacje, w ramach których pacjenci odczuwają śladowe dolegliwości bólowe nawet przez kilka miesięcy po ustąpieniu objawów głównych. 

Do powikłań będących pozostałością przebiegu ostrego ataku rwy kulszowej mogą należeć:

• asymetrie ciała
• utrwalone, nieprawidłowe napięcie mięśniowe
•  kinezjofobia – strach przed wykonywaniem ruchów, które w trakcie ataku rwy nasilały dolegliwości bólowe
•  nawykowe nawroty ataków rwy związane m.in. właśnie z utrwalonym nieprawidłowym napięciem mięśniowym oraz kinezjofobią
• znacznie rzadziej – skomplikowane zjawiska neurologiczne mogące doprowadzić do wykształcenia się zespołów bólu przewlekłego. 

Jak długo trwa atak rwy kulszowej

Niestety nie ma prostej odpowiedzi na to pytanie. Głównie dlatego, że tak jak wspomniano wcześniej, wszelkie prognozy zależne są od dokładnych objawów pacjenta i od precyzyjnego określenia przyczyny ataku rwy. W zależności od tych parametrów czas trwania rwy może być różny. Dobra wiadomość dla pacjenta jest taka, że już pierwsza wizyta u fizjoterapeuty może w znacznym stopniu zredukować odczuwane dolegliwości bólowe. Standardowy proces regeneracji ocenia się zwykle na ok. 6 tygodni, bo tyle czasu potrzeba, by zaszły niezbędne mechanizmy regeneracyjne w organizmie. Zdarza się jednak, że już po tygodniu lub dwóch pacjenci nie zgłaszają dolegliwości bólowych lub jest to ból jedynie śladowy. Ostateczną decyzję odnośnie czasu trwania terapii zawsze musi podjąć wykwalifikowany specjalista.