Endoprotezoplastyka stawu biodrowego
Spis treลci
Czym jest endoprotezoplastyka stawu biodrowego?
Endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest jednฤ z czฤลciej wykonywanych procedur operacyjnych na oddziaลach ortopedii. W 2017 r. tylko w Polsce wykonano 85 488 endoprotezoplastyk stawowych, zย czegoย 56 688 endoprotezoplastyk stawu biodrowego. Jest to zabieg wykonywany w przypadku obecnoลci zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego, ktรณre uniemoลผliwiajฤ normalne funkcjonowanie ze wzglฤdu na przewlekลe dolegliwoลci bรณlowe oraz ograniczenie ruchomoลci. Bardzo waลผnฤ czฤลciฤ powrotu do zdrowia jest rehabilitacja. Pozwala na szybkie usprawnianie pacjenta po operacji i staลฤ kontrolฤ postฤpรณw leczenia.
Dlaczego powstajฤ zwyrodnienia stawu biodrowego?
Staw biodrowy jest najwiฤkszym stawem ludzkiego ciaลa, co za tym idzie โ jednym z najbardziej obciฤ ลผanych w ciฤ gu ลผycia. Jego podstawowym zadaniem jest przenoszenie ciฤลผaru ciaลa podczas ruchu i umoลผliwianie swobodnego przemieszczania siฤ. W skลad jego budowy wchodzi gลowa koลci udowej oraz panewka stawu biodrowego. Obie powierzchnie pokryte sฤ tkankฤ chrzฤstnฤ , ktรณra umoลผliwia pลynny, niebolesny ruch. W procesie powstawania zmian degeneracyjnych stawu, (czyli powolnego niszczenia) dochodzi do wyksztaลcenia zmian zwyrodnieniowych i zmiany ksztaลtu stawu. Dotychczas gลadkie i regularne powierzchnie stawowe stajฤ siฤ szorstkie i mniej zdolne do ruchu. Stopniowo mogฤ one powodowaฤ coraz wiฤksze dolegliwoลci bรณlowe, najczฤลciej zlokalizowane w obrฤbie pachwiny. W bardzo znacznym stopniu mogฤ one wpลywaฤ na ograniczenie swobody ลผycia codziennego. Czynnoลci takie jak chรณd, wstawanie, siadanie, chodzenie po schodach โ niegdyล oczywiste i niepowodujฤ ce ลผadnych problemรณw โ stajฤ siฤ potฤลผnym wyzwaniem i udrฤkฤ .
Istnieje szereg przyczyn powstawania zmian zwyrodnieniowych. To m.in.:
- otyลoลฤ
- podeszลy wiek
- zaburzenia metaboliczne, choroby ukลadowe
- nieleczone dysplazje bioder (czฤsto w wieku dzieciฤcym)
- zmiany pourazowe, reumatoidalne.
Naleลผy jednak pamiฤtaฤ, ลผe staw biodrowy zostaล stworzony po to, aby przenosiฤ ogromne obciฤ ลผenia i umoลผliwiaฤ pierwotnemu czลowiekowi bieganie po lesie i polowania. Dopiero XX wiek, przyniรณsล nam bardzo szerokie zmiany stylu ลผycia, w ktรณrym ruch i praca przez wysiลek zostaje czฤsto zastฤ piona siedzeniem, po ktรณrym nastฤpuje siedzenie a nastฤpnie siedzenie. Przy biurku, w samochodzie, w fotelu โ nasze biodra nie dostajฤ tego, czego potrzebujฤ , czyli obciฤ ลผenia, przez co tracฤ swojฤ zdolnoลฤ do przenoszenia ciฤลผaru zmieniajฤ swojฤ strukturฤ. Biorฤ c pod uwagฤ fakt, ลผe w ostatnich stu latach ลrednia dลugoลci ลผycia wzrosลa o ponad 40 lat โ tworzy to zwyrodnieniowy zestaw wybuchowy.
Sprawdลบ najlepszych specjalistรณw na Booksy i umรณw wizytฤ w gabinecie blisko siebie
Leczenie operacyjne vs rehabilitacja stawu biodrowego
W przypadku bardzo zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych zaleca siฤ wykonanie zabiegu operacyjnego, polegajฤ cego na zastฤ pieniu naturalnego stawu โ sztucznym, metalowym. Podczas zabiegu, najczฤลciej wykonywanego w znieczuleniu podpajฤczynรณwkowym, chirurg wykonuje ciฤcie po bocznej stronie uda. Zniszczona gลowa koลci udowej zostaje odciฤta, w jej miejsce zostaje wbity trzpieล protezy wraz z nowฤ , metalowฤ gลowฤ . Nastฤpnie zostaje usuniฤta panewka stawu, w ktรณrej miejsce rรณwnieลผ umieszcza siฤ panewkฤ z tworzywa. Po zamkniฤciu rany i repozycji, sprawdzona zostaje ruchomoลฤ stawu. Kiedy interwencja chirurgiczna zostaje zakoลczona, nadchodzi czas na rehabilitacjฤ. Jeลli nie ma powikลaล pozabiegowych, powinna zostaฤ rozpoczฤta juลผ w pierwszej dobie po zabiegu!
Prawidลowo przebiegajฤ ce usprawnianie powinno rozpoczฤ ฤ siฤ od pionizacji pacjenta, (czyli pierwszego przyjฤcia pozycji stojฤ cej) oraz nauki chodu o kulach. Nastฤpnie wykonuje siฤ szereg ฤwiczeล rehabilitacyjnych. Majฤ one za zadanie wzmocniฤ miฤลnie obrฤczy biodrowej do tego stopnia, ลผeby ruch z โnowym stawemโ byล w peลni swobodny. W tym celu terapeuta stopniowo dobiera, co raz trudniejsze ฤwiczenia, zaczynajฤ c od podstawowych ฤwiczeล wzmacniajฤ cych w pierwszych tygodniach usprawniania, by nastฤpnie skupiaฤ siฤ czuciu gลฤbokim, ฤwiczeniach rรณwnowagi. Jeลli nie ma ลผadnych powikลaล, a sprawnoลฤ pacjenta nie byลa dramatycznie niska przed zabiegiem โ po 10-12 tygodniach nastฤpuje powrรณt do peลnej sprawnoลci.
Naleลผy jednak pamiฤtaฤ, ลผe osoba posiadajฤ ca wszczepiony sztuczny staw biodrowy musi uwaลผaฤ na niektรณre ruchy โ zakazane po endoprotezo plastyce.ย To kolejno:
- nadmierne zgiฤcie uda (powyลผej 90 stopni)
- rotacja wewnฤtrzna biodra (np. przez uลoลผenie stopy do wewnฤ trz)
- nadmierne przywiedzenie nogi (np. zakลadanie nogi na nogฤ)
Warto takลผe pamiฤtaฤ, ลผe w klasycznej medycynie panuje powszechna tendencja do zbyt szybkiego kierowania na zabiegi operacyjne, bez prรณby uprzedniego leczenia zachowawczego. Najnowsze doniesienia naukowe i zalecenia mรณwiฤ o koniecznoลci podjฤcia prรณby leczenia zwyrodnieล stawu biodrowego przez okres, co najmniej 6 miesiฤcy! Dopiero w przypadku, kiedy ลผadne metody terapii nie sฤ pomocne, naleลผy skierowaฤ pacjenta na zabieg plastyki biodra. Metody zachowawcze (bez uลผycia skalpela), ktรณre sฤ bardzo pomocne w leczeniu objawรณw bรณlowych spowodowanych przez zwyrodnienia stawu biodrowego to m.in.:
- Rehabilitacja:
- terapia manualna (skupiona na odbudowie ruchomoลci stawu i swobody poruszania siฤ)
- suche igลowanie (nakลuwanie najbardziej napiฤtych wลรณkien miฤลniowych w celu likwidacji bรณlu)
- ฤwiczenia ruchowe (wzmacniajฤ ce obrฤcz biodrowฤ , uelastyczniajฤ ce tkanki) โ np. yoga, pลywanie, ฤwiczenia siลowe
- fizykoterapia (np. prฤ dy TENS, laser wysokoenergetyczny, pole magnetyczne, zabiegi z uลผyciem ciepลa)
- Dieta:
- Utrzymanie prawidลowej wagi, jeลli to potrzebne โ zgubienie kilku kilogramรณw
- Przez spoลผywanie odpowiednich produktรณw (np. warzyw i owocรณw) jesteลmy w stanie wpลynฤ ฤ korzystnie na stan bioder przez zmniejszanie reakcji zapalnej
- Farmakoterapia:
- doraลบne zaลผywanie NLPZ (niesterydowych lekรณw przeciwzapalnych โ tj. paracetamol, ibuprofen)
- ostrzykiwanie osoczem bogato pลytkowym
- terapia komรณrkami macierzystymi
W przypadku wczesnych zmian zwyrodnieniowych rehabilitacja wykazuje bardzo duลผฤ skutecznoลฤ w zmniejszaniu objawรณw bรณlowych. Dlatego warto sprรณbowaฤ tej drogi, zanim zdecydujesz siฤ na zabieg.
WAลปNE! Aby podjฤ ฤ dobrฤ decyzjฤ o zabiegu skonsultuj siฤ z lekarzem prowadzฤ cym oraz fizjoterapeutฤ . Wytลumaczฤ Tobie, na czym polega Twรณj problem oraz pomogฤ w doborze odpowiednich technik terapeutycznych. PAMIฤTAJ, ลผe zabieg chirurgiczny to ostatecznoลฤ, ktรณra powinna byฤ rozwiฤ zaniem w przypadku braku skutecznoลci innych metod terapii, po ktรณrych ruchomoลฤ biodra jest wciฤ ลผ ZNACZNIE OGRNICZONA a ruch sprawa bardzo silny bรณl. Mimo bardzo dobrych efektรณw, endoprotezo plastyka niesie za sobฤ duลผe ryzyko powikลaล pozabiegowych.
Bilbiografia:
- Adam Bochenek,ย Michaล Reicher:ย Anatomia czลowieka tom I. Warszawa:ย Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1998.ย ISBNย 83-200-1230-9.
- Cnudde, Peter H J et al. โRisk of further surgery on the same or opposite side and mortality after primary total hip arthroplasty: A multi-state analysis of 133,654 patients from the Swedish Hip Arthroplasty Register.โย Acta orthopaedica 89,4 (2018): 386-393. doi:10.1080/17453674.2018.1475179
- Harris, E Clare, and David Coggon. โHIP osteoarthritis and work.โย Best practice & research. Clinical rheumatology 29,3 (2015): 462-82. doi:10.1016/j.berh.2015.04.015
- Konopka, Joseph F et al. โQuality-Adjusted Life Years After Hip and Knee Arthroplasty: Health-Related Quality of Life After 12,782 Joint Replacements.โย JB & JS open access 3,3 e0007. 15 Aug. 2018, doi:10.2106/JBJS.OA.18.00007
- Semciw, Adam Ivan et al. โTargeted gluteal exercise versus sham exercise on self-reported physical function for people with hip osteoarthritis (the GHOst trial – Gluteal exercise for Hip Osteoarthritis): a protocol for a randomised clinical trial.โย Trials 19,1 511. 20 Sep. 2018, doi:10.1186/s13063-018-2873-3
- Varnum, Claus et al. โImpact of hip arthroplasty registers on orthopaedic practice and perspectives for the future.โย EFORT open reviews 4,6 368-376. 3 Jun. 2019, doi:10.1302/2058-5241.4.180091